SEVASTI DAKO – đđđđđđ đ đđđđđđÌđđđđÌ đđÌ đ đđđđđđÌ đđđÌ đđđđđđđÌ đđđđđđđ [1931]
Me tĂ« drojtur po paraqitem sot pĂ«rpara ZotnisĂ« SâUaj, se, sikundĂ«r e dini ashtĂ« njĂ« gja shumĂ« e vĂ«shtirĂ« tĂ« flasĂ« njeriu pĂ«r punĂ«n e vet; me gjith kĂ«tĂ« nuku mĂ« pĂ«lqente tĂ« refuzoj lutjen e Komisionit Nisiator pĂ«r mĂ« thanĂ« pak fjalĂ« mbi historinâ e kĂ«tij Instituti.
ShumĂ« prej Z-SâUaj e dini kĂ«tĂ« histori; e, ata qĂ« nuku e dinĂ« do tâa mĂ«sojnĂ« sot dyke parĂ« pjesĂ«n theatrale qĂ« kanĂ« pregatit vajzat, e qĂ« do tĂ« lojet sot para Z-SâUaj. Si e shifni nuku mĂ« mbetet pĂ«r tĂ« thanĂ« veç se pak fjalĂ«, sapĂ«r zakon.
Ky Institut qĂ« qĂ«ndron sot mbi kĂ«tĂ« kodrĂ« tĂ« bukur e po vazhdon, nĂ« heshtje e qetĂ«si, veprĂ«n u tij dobiprurĂ«se por hir tĂ« Atdheut, deri sa tĂ« mbrinjĂ« kĂ«tu, ju ka dasht tĂ« banjĂ« njĂ« rrugĂ« tĂ« gjatĂ« e tĂ« vĂ«shtirĂ«. Posi njĂ« gocĂ« e njomĂ«, e pa rrahur nga dallgĂ«t dhe furtunat e kĂ«saj bote, e armatosur vetem me njĂ« vullnet dhe me njĂ« ideall tĂ« shenjtĂ«, i niset kĂ«saj rruge pa kujtuar edhe pa mejtuar mbi pengimet e vĂ«shtira qĂ« do tĂ« takonte pĂ«r tĂ« mbri caktimin e saj. Ăndrat e ndritĂ«shme, nĂ« vepĂ«rim, janĂ« edhe dalin shumĂ« herĂ« tĂ« vĂ«shtira; po as gja nĂ« kĂ«tĂ« botĂ« nuku ashtĂ« ma e ambĂ«l se shieja e vitores. Pa bĂ«rĂ« shumĂ« hapa nĂ« kĂ«tĂ« rrugĂ«, i çfaqet nĂ« funt tĂ« udhĂ«s, njĂ« fytyrĂ« angjĂ«lli, me nĂ« ShtyllĂ«-FlakĂ« nĂ« dorĂ« edhe me njĂ« za tĂ« ulĂ«t por tĂ« kthjellĂ«t, i thotĂ«: âMundime edhe rrezike shumĂ« tĂ« mĂ«dha ke pĂ«r tĂ« parĂ«, por veglat e forta me tĂ« cilat je armatosur do tĂ« tĂ« nxjerrin faqe-bardhĂ«; prandaj tĂ« thom, âshko pĂ«rpara; mos u tremp, as mos u tut sepse do tĂ« mbrish qĂ«llimin qĂ« ndjek, mundimet e tua do tĂ« kurorĂ«zohen me kĂ«naqĂ«sinâ e ndĂ«rgjegjes sâate!â
Rruga ishte e shkretë edhe e errët nga drizat edhe ferat që e kishin mbuluar, e plot me fole gjarprinjsh; me gjith këto, këtu-këtje, nëpër majat e drurëvet, që kishin dalë në dritën e djellit, zoqtë po këndonin, fluturat po fluturonin edhe jepnin pak shpresë edhe kuxim se errësira dhe shkretëtira munt të ndëpërtoheshin me vullnet.
E armatisur me kasmën e drejtësisë, me kmesën e trimërisë, me dikelë të ideallit edhe me tëplotën e vullnetit, goca e mitur po i futet kësaj rruge; e, dyke ecur pastron më të djathtë e më të mëngjër pa vënë re lodhje, as dirsët që po rrithnin si pika shiu; e Shtylla e Flakës, që po ndritte që së largu, i jepte gjallësi e fuqi.
MĂ«sueset dhe mĂ«suesit e âShkollĂ«s sĂ« Vashave nĂ« Korçëâ
Befas, kur ishte dyke rrĂ«muar, njĂ« ushĂ«timĂ« tĂ« fortĂ« dĂ«gjon: ushĂ«timĂ« egĂ«rsirash tĂ« tmershme, zĂ«ri i tĂ« cilavet i ngrite flokĂ«t pĂ«rpjetĂ« edhe i ngjethte tĂ«rĂ« trupin. E pushtuar edhe e ngritĂ« prej kĂ«tij tmeri, po i afronen qĂ« mbrapa, me dinakĂ«ri dhelpĂ«rake, dy armiq, dorĂ«-pĂ«r-dore me shpata tĂ« helmatisuna, vdekĂ«-prurĂ«se, gati tâi bijen edhe tâa çdukin njĂ« herĂ« e pĂ«r gjithmonĂ«. Kur njĂ«ri prej syresh i turet si i tĂ«rbuar qĂ« tâe goditnjĂ«, tjatri ja pret hovin edhe i thotĂ«: âSi kuxon ti tĂ« mĂ« dalç pĂ«rpara? A nuku jam unĂ« ay qĂ« sundon mbi kĂ«tĂ« vĂ«nt? Ty tĂ« dua vetĂ«m pĂ«r ndihmĂ«, qĂ« tĂ« ve nĂ« vepĂ«rim edhe tĂ« mbaronj qĂ«llimet e mia. Ti tĂ« mĂ« ndihmosh me anathema, me mallkime, me çkishĂ«rime edhe me çdo tjatĂ«r mjet qĂ« munt tĂ« shkakĂ«tojĂ« dĂ«shpĂ«rim edhe paralizim. UnĂ«, qĂ« kam fuqinĂ« nĂ« dorĂ«, do tĂ« burgos, do tĂ« bĂ«j ret, do tĂ« vras e do tĂ« pres; me njĂ« fjalĂ« do tĂ« pĂ«rdor tĂ« gjitha mjetet qĂ« do tĂ« mĂ« vijnĂ« pĂ«rdorĂ«sh pĂ«r tâa tret, pĂ«r tâa shtri pĂ«r tokĂ« edhe pĂ«r tâa lanĂ« kĂ«tĂ« gocĂ« pa frymĂ«; se, me ato vegla qĂ« ka mbi krahĂ« edhe pĂ«rdor po na shkul rrĂ«njĂ«t, po na heth nĂ« greminĂ« edhe po na ze vendin qĂ« prej pesĂ«qint vjet kemi nĂ«nĂ« sundim. Duke punuar me ato vegla, ky vend do tĂ« rilindet, do tĂ« forcohet, do tĂ« kĂ«rkojĂ« dritĂ«, edhe do tĂ« mos durojĂ« mĂ« tĂ« jetonjĂ« nĂ« mes tĂ«drizavet, plot me vrer tĂ« sklavĂ«risĂ«. NjĂ« herĂ« nĂ« dritĂ«, ky vĂ«nt do tâi verĂ« çelĂ«sin folevet tona e kĂ«shtu do tĂ« mbyllen pĂ«r jetĂ«; prandaj duhet tĂ« punojmĂ« me dinakĂ«ri, pĂ«r prishjen e kĂ«saj goce, ndonĂ«se e vogĂ«l edhe e miturâ Po, çpo thom kĂ«shtu? Neve dy fuqira tĂ« mĂ«dha, a munt tĂ« tutemi prej njĂ« mize tĂ« armatosur?â Nga kĂ«to fjalĂ«, nga kĂ«to mburje madhĂ«shti-treguĂ«se, duket se QejtĂ« u zemĂ«ruan, sepse njĂ« rrĂ«bĂ«sh i rreptĂ« u vĂ«rsul; e, me vetĂ«tima, me bubullima, me rrufera i çon armiqtĂ« nĂ«pĂ«r shtegje e kĂ«shtu e harruan gocĂ«n e vogĂ«l pĂ«r ca kohĂ«.
Si mbeti vetĂ«m, ca nga ca e mori vehten edhe persĂ«ri zuri tĂ« vazhdojĂ« punĂ«n edhe rrugĂ«n e saj me trimĂ«ri. Ndjekjet, mallkimet, kĂ«rcnimet pĂ«r tâe bĂ« ret e pĂ«r vdekje nuku i banin mĂą pĂ«shtypje, por me kmesĂ«n e trimĂ«risĂ« dhe me dikelĂ« tĂ« ideallit po qĂ«ron e po pastron rrugĂ«n me durim; dhe me kazmĂ«n e drejtĂ«sisĂ« po çkul rrĂ«njĂ« kĂ«rcunjsh shekullorĂ« dhe me tĂ«plotĂ«n e vullnetit po hap rrugĂ« tĂ« gjĂ«rĂ« hapĂ« pas hape. DitĂ« dhe natĂ« dirsĂ« gjaku po i rritnin nga trupi, tepĂ«r e mundueme nga mendimi: a do tĂ« muntte tĂ« mbrinjĂ« qĂ«llimin pĂ«r tĂ« cilin kishte shti jetĂ«n e sajĂ« nĂ« rrezik.
RrugĂ«s, herĂ«-herĂ«, po shifte shkĂ«ndija drite edhe gjyrmat qĂ« po linte pas po i shtonin kuximin edhe fuqinĂ« pĂ«r tĂ« vazhduar nĂ« detyrĂ«. (…) NĂ« mes tĂ« kĂ«tyne pĂ«rpjekjeve, kur ishte dyke shkulur njĂ« kĂ«rcu rrapi posĂ«qint vjeçar, pĂ«rsĂ«ri angjĂ«li i del pĂ«rpara edile i thotĂ«: âNdalo! NjĂ« lak ke pĂ«rpara, gati tĂ« tĂ« mbytnjĂ«; bĂ«ju azĂ«r edhe me kujdes ktheu mĂ« tĂ«djathtĂ« pĂ«r shpĂ«timiii tâĂ«nt!â Kur e pa laknĂ« shpirti ju trondit; po me buzĂ« tĂ« qeshur thotĂ«: âTi tĂ«plotĂ« e kasmĂ«, e ti kmesĂ« e dikel, ju qĂ« mĂ« ndihmuat pĂ«r tĂ« qĂ«ruar edhe pĂ«r tĂ« pastruar kĂ«tĂ« vĂ«nt, mĂ« kĂ«shilloni, qysh tâa kapĂ«rxonj kĂ«tĂ« greminĂ« tĂ«tmerĂ«shme ; si e shifni kam mbri nĂ« gojĂ« tĂ« ujkut, para njĂ« vorri tĂ« ftohtĂ«, nĂ« lule tĂ« jetĂ«s sâime; jep-mĂ«-ni krahĂ« tĂ« fluturonj edhe tĂ« pĂ«shtonj nga kjo vdekje e frikĂ«shme. Qendroni pranĂ« meje! Mos u mĂ«rgoni! Mos mĂ« lini nĂ« pĂ«rdĂ«llim tĂ« prishĂ«sit tim! Ju jeni jeta, nderi edhe shpĂ«timi im!â…
Lutja ju dĂ«gjua edhe qĂ« sĂ« lardgu, prapĂ« Shtylla e FlakĂ«s i sjell ushĂ«time ngushĂ«llimi edhe gĂ«zimi: ,,MĂ« te djathtĂ«, me tĂ« djathtĂ«! kam dalĂ« tĂ« tĂ« ndrit rrugĂ«n edhe tĂ« tĂ« jap lajmĂ«n gazmore se dola mĂą e fortĂ« se armiqtâ e tu: mposhta edhe i vura nĂ«nĂ« dhundrĂ«! (…) GĂ«zoju pra se me ndihmĂ«n e veglave tĂ« tua verigat e padijĂ«s u kĂ«putnĂ«; e paskĂ«taj ke pĂ«r tĂ« korur pemĂ« tĂ« ambla pĂ«r gjith atĂ« dirsĂ« qĂ« ke derdhur. NĂ«nĂ« hijen time ke pĂ«r tĂ« pasur liri veprimi edhe lumtĂ«ri sepse ti e hapĂ« kĂ«tĂ« rrugĂ« tĂ« re, ti e qĂ«rove e e pastrove, e paskĂ«taj pĂ«r bri tĂ« kĂ«saj rrugĂ« ka pĂ«r tĂ« rrit lule edhe fidane tĂ« njoma, tĂ« cilat do tĂ« bĂąhen shtylla tĂ« kombit edhe do te plotĂ«sojnĂ« lumtĂ«rinĂ« e vĂ«ndit…
Shkolla e Sevasti Dakos “Instituti Kyrias”, 1922
* * *
GĂ«zimi ynĂ« sot ĂąshtĂ« i math se goca e vogĂ«l edhe e mitur dolli nga kjo rrugĂ« edhe nga kjo luftĂ« jo vetĂ«m fituĂ«se por edhe me njĂ« fuqi shpirtnore tĂ« re edhe tĂ« fortĂ« e kĂ«shtu munt tĂ« vazhdojĂ« veprĂ«n e saj tĂ« shenjtĂ« pĂ«r tâi shĂ«rbyer Atdheut nĂ«n hijen e lartĂ«r tĂ« Nalt-MadhĂ«risĂ« Tij, Suveranit tonĂ« August, Zogut parĂ«, Mbretit ShqiptarĂ«vet, interesi i tĂ« Cilit pĂ«r arĂ«simin e vajzave gjithmonĂ« ka qĂ«nĂ« pĂ«r ne njĂ« frymzim shpirtnuer pĂ«r tâi dhanĂ« kĂ«tij Instituti shdrivillimin mĂą tĂ« plottĂ« e mĂą tĂ« sosur, e kĂ«shtu tâu japin vajzave tĂ« ShqipĂ«risĂ« njĂ« rast tĂ« fitojnĂ« njĂ« edukatĂ« moderne nĂ« kuptimin e plotĂ« tĂ« fjalĂ«s nĂ« vĂ«ndin e tyre, dyke pas pĂ«r bazĂ« zakonet edhe traditat tona kombtare.
SEVASTI DAKO Kùmbëzë, 24. Maj 1931
(MarrĂ« nga âFOLEJA KOMBĂTARE – BROSHURĂ KOMEMORATIVE – BOTUAR ME RASTIN E DYZETVJETORIT TĂ INSTITUTIT KYRIAS 1891 â 1931, TiranĂ«, 1931)
