Shkruan: Agon Sinanaj 

 “Problemi nuk është vetëm tek shpikja e një pajisje teknologjike, por edhe tek ajo që na bën t’i përshtatemi asaj, që na bën të ndihemi sikur kemi nevojë për të. Sepse, natyrisht, jemi ne ata që kemi nevojë të ‘telefonizohemi”

Libri “Hajdegeri, Habermasi dhe Telefoni Mobil” i George Myerson ka për subjekt të vetin teknologjizimin në rritje në shekullin 21, dhe shikimin e këtij procesi nga përspektiva filozofike. Në mënyrë të veçantë libri i Myerson është ballafaqim mes kulturës se re në rritje të mobilit, apo, siç e quan ai, “kulturës së telefonizimit” në njërën anë dhe pikëpamjeve filozofike mbi komunikativitetin të dy prej mendimtarëve më të mëdhenjë të  shek 20: Martin Heidegger dhe Jürgen Habermas .

Kjo vendosje, në dukje e çuditshme, e ‘kulturës së telefonizimit’ në  ballafaqim me këta dy filozofë  është, në fakt,  shumë  domethënëse. Kjo sepse “epoka e telefonizimit” të cilën po e jetojmë sot nuk është  vetëm një proces i thjeshtë teknologjik, që në argumentimin e saj do të  kërkonte, po ashtu, shpjegime teknike, por është edhe proces kulturor. Ne kur flasim sot për modelet e reja të telefonave, nuk është fjala këtu vetëm për pajisje teknologjike, por edhe për një mënyrë të re të të jetuarit dhe një mënyrë të re të komunikimit me tjerët.

Prandaj, sipas Myerson, teknologjizimi në  rritje përveç aspektit teknik të tij, është duke e rimodeluar edhe mënyrën tonë të të jetuarit dhe mënyrën sesi komunikojmë me të tjerët. Për këtë ai shprehet:

“Problemi nuk është vetëm tek shpikja e një pajisje teknologjike, por edhe tek ajo që na bën t’i përshtatemi asaj, që na bën të ndihemi sikur kemi nevojë për të. Sepse, natyrisht, jemi ne ata që kemi nevojë të  ‘telefonizohemi’.

Për me tepër, Meyrsoni mendon që telefoni mobil në  shekullin 21, është shndërruar edhe në mënyrë jetese:

“Telefoni është objekt dhe pajisje teknologjike. Por gjithashtu është  pjesë e sistemit tonë të ideve, madje edhe mënyrë e jetesës së përditshme. Telefoni është bërë pjesë e një  ideje të familjes, intimitetit, urgjencës dhe punës. Mesazhi i telefonizimit ka të bëjë me atë se telefoni i vjetër ka marrë  fund, kështu që me këtë ka marrë fund edhe sistemi i vjetër i ideve”.

Përcaktkimi i epokës së telefonizimit është që të na dërgoj përtej “botës së dialogut” në një botë tjetër, ku komunikimi nënkupton diçka më të  pasur dhe gjithashtu shumë më të shpejt. Meyrsoni mendon që telefoni mobil është duke e zhvendosur mënyrën e vjetër të komunikimit fytyrë -më-fytyrë, në diçka tjetër që është më virtuale, duke qenë se komunikimi sot kryhet kryesisht përmes teknologjisë.

Kjo është edhe arseyja, për të cilën ai mendon se pse kjo kulturë që po shtrihet fuqishëm duhet të vendoset në raport me konceptimin filozofik të  komunikativitetit. Pyetja është: a po e ndryshon shekulli i ri me këtë teknologji në masë, mënyrën tonë të të jetuarit dhe mënyrën sesi kominikojmë me të tjerët? Cila është perspektiva filozofike mbi atë se pse komunikojmë mes veti dhe perpsektiva e “kulturës së telefonizimit”? Për të dhënë përgjigje në këto pyetje duhet të kthehemi tek dy mendimtarët e shek.20, Heidegger dhe Habermas.

Pse njerëzit komunikojnë?

Pyetja kryesore që i ka shqetësuar filozofët kur është në pyetje komunikimi është kjo: pse njerëzit komunikojnë me njeri-tjetrin?

Meyrsoni përmend këtu dy qasje: qasjen filzofike dhe atë të kulturës së telefonizimit. Komunikimi sot dallon ndjeshëm nga mënyra sesi e kanë  konceptuar komunikimin filozofët e shek.20, Heidegger dhe Habermas.

Në përspektivën e telefonizimit, përgjigja në pyetjen se pse njerëzit komunikojnë mes veti, ka vetëm një shpjegim: “Parimi i përmbushjes/nevojës”. Sipas këtij parimi njerëzit komunikojnë  mes veti për të përmbushur nevojat e tyre dhe të tjerëve. Meyrsoni thotë:

“Në  kulturën e telefonizimit, komunikimi ndodh kryesisht me qëllim të përmbushjes së një dëshire individuale – një nevojë. Të jesh i lirë të  komunikosh në kohën e telefonizimit ka të bëjë me dëshirën që të  marrësh atë që dëshiron sa më shumë që të jetë e mundur”.

Pra në  kulturën e telefonizimit, ne komunikojmë për të “thënë atë që duam”.

Në anën tjetër, perspektiva filozofike, komunikimin nuk e sheh si një  proces teknik – përmbushje të  thjeshtë  të  nevojave tona dhe tjerëve – por më shumë si “mundësi e qenies që ta shpërfaq/kuptimësoj  vetveten në  botë ”. Heideggeri pikëpmajen e tij mbi ‘diskursin/ligjërimin’ dhe ‘dialogun/komunikimin’ e sheh si pjesë të kërkimit njerëzor për qenien. Tek libri ‘Qenia dhe Koha’ Heideggeri thotë: “Ligjërimi apo komunikimi është mënyra përmes së cilës ne e artikulojmë  inteligjibilitetin apo kuptimësimin e “të qënit në botë ”. Në njëfarë  mënyre sipas Heideggerit vetëm përmes komunikimit me tjerët ne e kuptimësojmë  “të-qënit-tonë -në -botë ”. Në përgjithësi, komunikimi dhe ligjërimi tek Heidegger ka për qëllim gjetjen e domëthënies/kuptimit të asaj për të cilën komunikohet.

Megjithatë Myerson vlerëson se ‘kultura e telefonizimit’, e ka transformuar qëllimin e komunikimit nga “kërkim për qenien”, siç e kemi te Heidegger, në transmetues të thjeshtë të mesazhit apo informacionit. Në  fakt kjo është  edhe kritika kryesore që Heideggeri ia bënë filozofisë  përendimore tek libri “Qenia dhe Koha”, pasi mendon se ka abstrahuar nga pyetja kryesore mbi ‘ekzistencën njerëzore’ e që është: Pyetja mbi Qenien. Prandaj kultura e telefonizimit nuk është asgjë tjetër veçse vazhdimësi e asaj që Heidegger do ta quante “e gjithë metafizika përendimore është zhvilluar si harrim i qenies”.

Një koncept i rëndësishëm te Heidegger përveç atij “të-qënit-në-botë ” është  edhe “të-qenit-me” sepse Heidegger e sheh komunikimin si pjesë  e mënyrës sonë të të qenurit me të tjerët. Sipas Heideggerit: “Njeriu e shfaq vetveten si ekzistencë/entitet e cila komunikon/flet”.

Për ta pasur më të qartë se çka nënkupton Heideggeri me komunikim Meyrsoni e adopton këtu slloganin e “British Telecom”, “Të bën mirë të komunikosh”, derisa në diskursin heidegerian kjo shndërrohet në “Është njerëzore të flasësh”. Vërejmë  se komunikimi te Heiddeger është  më  shumë  nevojë  e qenies me  e shfaq vetveten në  botë  dhe si mundësi për të qenë me të tjerët, në një kuptim njerëzor, sesa vetëm si transmetues i thjeshtë i mesazhit apo përmbushjes se nevojave, që është  karakteristikë e kulturës së telefonizimit.

Komunikimi si ‘mirëkuptim mes njerëzve’

Edhe të  Habermasi komunikimi dallon nga ‘komunikimi si përmbushje e një dëshire/nevoje’ që e gjejmë në kulturën e telefonizimit. Për Habermasin “ju komunikoni jo për shkak të kënaqjes apo përmbushjes se një dëshire (mobile phone), por, ç’është më e rëndësishmja, në  menyrë  që ta bëjmë të njohur një dëshirë ose një qëllim”. Duke e interpretuar Habermasin Meyrsoni thotë :

“Ju nuk keni për qëllim që t’i përmbushni nevojat përmes komunikimit; ju synoni t’i zbuloni ato, t’i bëni të njohura”. Të tjerët pastaj mund të  kundërpërgjigjen; mund të vendosin, veprojnë, ndihmojnë apo t’iu pengojnë. Të komunikosh nënkupton t’i bësh dëshirat tua të  kuptueshme dhe kurrsesi përmbushjën e tyre të menjëhershme. Gjithsesi ne shpesh përdorim fjalë për përmbushjen e ndonjë nevoje, por për Habermasin ky nuk është  komunikim i vërtetë. Ne komunikojmë vetëm kur jemi të shqetësuar lidhur me atë që ta bëjmë veten tonë të kuptueshëm prej tjerëve”.

Teoria e veprimit komunikativ e Habermasit ndërtohet mbi atë që  Habermasi e quan racionaliteti komunikativ.  Pra veprimi komunikativ bazohet mbi një marrëveshje racionale të arritur përmes dialogut. Në  toerinë e Habermasit, racionaliteti komunikativ ka potencial të krijojë një  shoqëri e cila është moderne në  kuptimin e të qenit më e hapur, e cila pranon dialogun dhe që është e hapur ndaj kritikës. Habermasi thotë se “ne e quajmë dikë racional nëse ai e bën të njohur, e zbulon dëshirën ose qëllimin e tij, shpreh ndjenjat ose gjendjen e tij shpirtërore”. Sipas tij “në një shoqëri komunikative të vërtetë gjithmonë arrihet një  koncensus dhe mirëkuptim i sinqertë mes njerëzve, pa imponim nga sistemi i cili sipas Habermasit, në shumë raste, rrezikon që  komunikimin ta shtyp.

Ndërsa sipas konceptimit telefonik të  komunikimit, Meyrsoni thotë se shoqëria po shkon drejt asaj që “nuk do të ketë kurrfarë diference mes sistemit dhe shoqërisë, mes procedurave uniforme shtypëse dhe koncensusit të vërtetë”. Pra Meyrsoni mendon se shoqëria e telefonizimit është duke rrezikuar të shkojë drejt një irracionaliteti komunikativ.